ادبيات مايه خجالت بود

شعر فحش به مادر سلطان محمود

بسی رنج بردم در این سال سی     عجم زنده کردم بدین پارسی
به دانش نبد شاه را دستگاه         و گر نه مرا برنشاندی به گاه
اگر شاه را شاه بودی پدر          به سر بر نهادی مرا تاج زر
اگر مادر شاه بانو بُدی         مرا سیم و زر تا به زانو بُدی

خیام

اسرار اَزَل را نه تو دانی و نه من             وین حرفِ معمّا نه تو خوانی و نه من
هست از پس پرده گفت‌وگوی من و تو     چون پرده برافتد، نه تو مانی و نه من

فهم مضرع اول مشکلى نيست ولي دومش کمي مشکل بود,  اينهم توضیح:
تو خیمه شب بازی یک سری عروسک میارن و دو نفر پشت پرده نشستن و این عروسک ها را تکان میدن و جای این عروسک ها صحبت میکنن.
اینجا خیام میگه که ما مثل این عروسک ها روی صحنه خیمه شب بازی هستیم و یه نفر از پشت این پرده دارد به جاى ما صحبت میکنه یعنی ما نیستیم که صحبت میکنیم اعمال ما از ما نيست و حالا اگر این پرده بیفتد نه تو هستی و نه من خلاصه دیگه ول معطلىهمه چی واضح شده خیلی جالبه.

کمال الدین در سال ۶۱۴ – ۶۳۳ هجری – ناظر خونریزیهای مغول و بدبختی های ایرانیان در اصفهان بود

کس نیست که تا بر وطن خود گرید      بر حال تباه مردم بد گرید
دی بر سر مرده‌ای دوصد شیون بود      امروز یکی نیست که بر صد گرید

شعر مال موقعی هست که مغول ها به نیشابور حمله کردند. اون زمان شهر نیشابور دو میلیون سکنه داشته و به واسطه يک جريانی که تو يک باغ اتفاق ميفته و فکر کنم داماد چگنیزخان کشته ميشه, چگنیزخان دستور ميده که همه دو میلیون نفر سکنه شهر را بکشنند و کمال الدین هم سالهاى بعد در اصفهان به دست مغول ها کشته ميشه.
این شعرش خیلی معروفه و من از اون خوشم میاد و میگه که یه روزی سر یک مرده که می بردن صد نفر پشت تابوت مرده گریه و شيون میکردن و الان یک نفر پیدا نمى شه که برای صد تا کشته شيون کنه.

بیدل دهلوی

دل ز نابینایی خود میکشد بار جسد.  تا گره در سینه دارد دانه، خاکش برسراست

یعنی ایکه به هیچ جا نميرسى مگر اينکه رشد فکرى پيدا کنى.
دانه لوبيا که در خاک کاشته شده زمانى رشد ميکنه که سر خودشو از تو خاک در بياره.  عالى