محققان و شاعران ایرانی

نخستين شعر رسمي فارسي در زمان يعقوب ليث بوده است

شعراي دوره ساماني

شهید بلخی، رودکی سمرقندی، ابو شکور بلخی، ابو الموید بلخی، منجیک ترمذی، دقیقی طوسی، کسائی مروزی، عماره مروزی

كتابها: تاريخ بلعمي , مقدمه شاهنامه ابومنصوري (قديمي‌ترين اثر بازمانده از نثر فارسي) ,  ترجمه تفسير طبري (محمدبن جرير طبري)

شعراي دوره غزنوي

 فردوسی، عنصری بلخی، عسجدی، فرخی سیستانی و منوچهری

 شعراي دوره سلجوقیان و خوارزمشاهیان  ( قرن پنجم)

اسدی، ناصرخسرو، قطران تبریزی، مسعود سعد سلمان، عمر خیام، امیرمعزی،
انوری، خاقانی، نظامی، ازرقی، ادیب صابر، رشید وطواط، ظهیر فاریابی، جمال‌الدین اصفهانی،
مجیر بیلقانی، ابوالفرج رونی، سیدحسن غزنوی، عبدالواسع جبلی،
سنایی، عطار، مختاری غزنوی، عمعق بخاری , خواجه نظام الملك طوسي

كتابها :  قابوس‌نامه (عنصرالمعالي كيكاوس),  سفرنامه ناصر خسرو

نظام‌الملک نویسندهٔ سیاست‌نامه
امیر کی‌کاووس مؤلف قابوس‌نامه
محمدبن منور نویسندهٔ اسرارالتوحید
عطار نویسندهٔ تذکرةالاولیاء
گردیزی مؤلف زین‌الاخبار
ابوالفضل بیهقی نویسندهٔ تاریخ بیهقی
راوندی نویسنده راحةالصدور
غزالی مؤلف کیمیای سعادت
نصرالله‌بن عبدالحمید مترجم کلیله و دمنه
نظامی عروضی مؤلف چهار مقاله
رشید وطواط نویسندهٔ حدائق‌السحر
حمیدالدین بلخی نویسندهٔ مقامات حمیدی
زین‌الدین اسماعیل مؤلف ذخیره خوارزمشاهی (در طب)

مداحان:  سوزني سمرقندي – انوري – رشيد وطواط – مختاري – اديب معاصر
 شاعران دوره قرن هفتم (حملهٔ مغول و دوران تیموری)

 سعدی نویسندهٔ بوستان, گلستان و غزلیات
مولوی صاحب مثنوی معنوی و غزلیات شمس
محمود شبستری صاحب مثنوی گلشن راز، کمال‌الدین اسماعیل، همام تبریزی
اوحدی مراغه‌ای گویندهٔ جام جم

شاعران دوره قرن هشتم

امیرخسرو دهلوی، خواجوی کرمانی، ابن یمین، سلمان ساوجی، حافظ شیرازی و نزاری قهستانی

دورهٔ تیموریان دنبالهٔ دورهٔ مغول.
جامی شاعر
نویسندگان عطا ملک جوینی مؤلف تاریخ جهانگش  – جهان‌گشاي جويني
منهاج سراج مؤلف طبقات ناصری،
ابوالشرف ناصح گلپایگانی مترجم تاریخ یمینی
رشید الدین فضل‌الله مدون و جامع جامع التواریخ
شهاب الدین عبدالله نویسندهٔ تاریخ وصاف
حمدالله مستوفی نویسندهٔ تاریخ گزیده
حافظ ابرو مؤلف زبده التواریخ
نظامی شامی نویسندهٔ ظفر نامه
میر خواند مؤلف روضه الصفاء (همه در تاریخ)
عوفی نویسندهٔ لباب الالباب و جوامع الحکایات
دولتشاه مؤلف تذکره الشعراء
محمد بن قیس نویسنده المعجم
نصیرالدین طوسی نویسنده اخلاق ناصری و اساس الاقتبا
جلال الدین دوانی نویسندهٔ اخلاق جلالی
حسین واعظ کاشفی نویسنده اخلاق محسنی وانوار سهیلی (در اخلاق و فنون و حکمت)

عبدالرحمان جامي (‌خاتم الشعراء‌)‌در قرن 9

شاعران دوره قرن دهم

 وحشي بافقي (‌تركيب بند وغزل ), محتشم كاشاني

 شاعران دوره قرن يازدهم

 صائب تبريزي , كليم كاشاني , بيدل دهلوي , عرفي شيرازي, طالب آملي

در دورهٔ صفویان نثرنویسانی مانند
خواند میر نویسندهٔ حبیب السیر
ابن بزاز نویسندهٔ صفوه الصفاء، حسن بیک روملو مؤلف احسن التواریخ
اسکندر منشی مؤلف عالم آرای عباسی،
احمد بن نصرالله نویسندهٔ تاریخ الفی، محمد یوسف بن شیخ مؤلف منتخب التواریخ، ابوالفضل ابن مبارک مؤلف اکبر نامه (در تاریخ)،
در شعر محتشم کاشی، عرفی، صائب، بابا فغانی، هاتفی، هلالی، اهلی، وحشی، کلیم

 شاعران دوره قرن دوازدهم (‌دوره بازگشت ادبي )

  مشتاق اصفهاني , طبيب اصفهاني , عاشق اصفهاني ,هاتف اصفهاني ,آذر بيگدلي

در دورهٔ افشاریان، در میان بعضی از ادیبان و شاعران، اندیشه‌هایی در رد سبک هندی پدید آمد. برخی شاعران و نویسندگان در دورهٔ زندیان و قاجار مثل هاتف و پسر او سحاب، مشتاق اصفهانی، عاشق اصفهانی، و آذر بیگدلی (لطفعلی بیک شاملو) بازگشت به سبک قدیم (سبک خراسانی) کردند و شاعرانی مانند مجمر، صبا، وصال شیرازی، قاآنی، فروغی بسطامی، سروش، محمود خان ملک الشعراء شیبانی و جز آنان نماینده این سبک‌اند.
طاهره قرةالعین یکی از زنان شاعر این دوران است.
در نثر رضاقلی هدایت مؤلف مجمع الفصحاء متمم روضه الصفا و ریاض العارفین، لسان‌الملک سپهر مؤلف ناسخ التواریخ، نویسندگان نامهٔ دانشوران،
اعتماد السلطنه مؤلف مرآت البلدان و غیره شهرتی یافته‌اند

 شاعران دوره قاجاريه (قرون 12 و 13)

 وصال شيرازي , فروغي بسطامي , محمودخان ملك‌الشعرا, فتحعلي‌خان صباح , مجمر اصفهاني, پروين اعتصامي , علي‌اكبر دهخدا ,عارف قزويني , اديب‌الممالك فراهاني, عشقي

شاعران قرن 13

 علي‌اكبر دهخدا, محمدتقي بهار, تقي رفعت, جعفر خامنه‌اي , شمس كسائي , نيما يوشيج

ادبیات دوران نوین ایران

در دورهٔ مشروطیت تحولی در روش فکر شاعران و نویسندگان پیدا شد.
ادیب‌الممالک فراهانی، ادیب پیشاوری، پروین اعتصامی، محمد تقی بهار، افسر، ایرج، شوریده، عارف، عشقی، وحید دستگردی، یاسمی، یغما
بی‌بی خانم استرآبادی، علی اکبر دهخدا، جمال زاده،
صادق هدایت، محمد قزوینی، عباس اقبال، زین العابدین مراغه‌ای، محمد مسعود، رشید یاسمی، عبدالحسین زرین کوب، محمدرضا شفیعی کدکنی،
صادق چوبک

ماءورالنهر :سرزميني در شمال رود جيهون شامل بخارا، سمرقند مي‌باشد و به مدت 5 قرن مهد تمدن اسلامي بوده است و اكنون جزء جمهوري ازبكستان است

ديرالعاقول:سرزميني در آندلوس (اسپانيا)

انطاكيه:مقر سلوكيان و از شهرهاي معروف رم شرقي واقع در ساحل مديترانه

محمّد زَکَریای رازی (۲۵۱ ه.ق. – ۳۱۳ ه.ق.)

ابوريحان محمد بن احمد بيروني سوم ذيحجه سال 362 ه .ق در بيرون خوارزم

ابوعلی حسین بن عبد الله بن سینا در سال  359

محمد بن ایوب طبری ریاضی‌دان و اخترشناس ایرانی از نیمهٔ دوم قرن پنجم هجری
خوارزمی – حدود سال 780 میلادی در خوارزم(خیوه کنونی) در علوم  ریاضی و نجوم
خواجه نصیرالدین طوسی – 598 هجری قمری در طوس  در علوم ریاضی و نجوم