صداقت دل

خیام

كمال الدين اسماعيل اصفهاني

کمال الدین در سال ۶۱۴ – ۶۳۳ هجری – ناظر خونریزیهای مغول و بدبختی های ایرانیان در اصفهان بود

نویسنده گان، محققان و شاعران ایرانی
 قالب‌های شعر
خودتو جرنده

شاهنامه، بوستان، تاریخ بیهقی، منطق‌الطیر، مثنوی، حافظ سعدی، رباعیات خیام
سهل مشمر سخن سرد به روشن‌گهران
که نفس بر رخ آیینه ز سیلی ‌کم نیست

دل ز نابینایی خود میکشد بارجسد    تا گره در سینه دارد دانه، خاکش برسراست

نصربن احمد

ترجمه تاریخ طبری از ابوعلی بلعمی، آثار ابوریحان بیرونی (440 ق) وابوعلی سینا (428 ق) در روزگاردربار سامانیان پدید آمدند.

دانشمندان برجسته ای مانند محمد زکریای رازی (313 ق) ابونصر فارابی (339)،
بسیاری از شاعران بزرگ مانند فردوسی (410/416 ق) در این روزگار یا متأثر از آن برآمده اند.

 

جمال‌الدین ابومحمّد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد، متخلص به نظامی و ملقب حکیم نظامی (زادهٔ ۵۳۵ هـ. ق در گنجه– درگذشتهٔ ۶۰۷–۶۱۲ هـ. ق)

اثر معروف و شاهکار بی‌مانند نظامی، خمسه یا پنج گنج است که در قلمرو داستان‌های غنایی امتیاز بسیار دارد.
شاعر سی سال از زندگانی خود را بر سر نظم و تدوین آنها گذاشته است. خمسه یا پنج گنج نظامی شامل پنج مثنوی است:
مخزن الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر، اسکندرنامه

فرقه شيطان پرستي

دفاع از شیطان و ابلیس در ادبیات فارسی و عرفان اسلامی.
در تفسیر کشف الاسرار میبدی، سخنان حسن بصری، سخنان ابوسعید ابوالخیر در اسرار التوحید، اشعار سنایی، عطار، آثار حلاج، عین القضات همدانی،
احمد غزالی، ابوالحسن خرقانی،ابوبکر واسطی، ابوالعباس قصّاب، مولانا (دفتر 2 مثنوی، داستان معاویه و ابلیس)، ذوالنون مصری، بایزید بسطامی،
سهل بن عبدالله تستری، ابوالحسن نوری، جنید بغدادی، شبلی و دیگران.
شیطان عزیز خدا بوده لذا لقب «عزازیل» (قدرتمند و نیرومند خدا) داشت.

حسین‌ بن منصور حلاج‌ ‌صوفی مشهور سده سوم و چهارم

شبلی جزو صوفیانی است که پا را از دایرة احتیاط بیرون نمی‌آورد. او در قضیّة بر دار کردن حلّاج «موافقت را گِلی انداخت» (عطّار، 1346: 592).
حلّاج از وی می‌رنجد که به هر حال او دانا به اسرار عبارت شطح‌آمیز «أنا الحقّ» است و
«گفت:از آنکه آنها نمی‌دانند، معذورند. از او سختم می آید که می‌داند که نمی‌باید انداخت (همان­جا).
در تذکرةالأولیا از وی نقل است که شب شهادت حلّاج بر سر تربت او می‌رود و تا صبح با خداوند مناجات می‌کند که
«الهی! این بندة تو بود مؤمن و عارف و موحّد، این بلا با او چرا کردی؟» و در خواب از حقّ‌تعالی خطاب می‌شنود که «سرّ ما با غیر ما در میان نهاد»

کشف المحجوب هجویری

کشف المحجوب ابوالحسن جلّابی هجویری غزنوی، نخستین متن مستقلّ صوفیانه به زبان فارسی
عین القضات همدانی مینویسد: «گیرم که خلق را ابلیس اضلال کند، ابلیس را بدین صفت که آفرید؟»

دیوان اشعار

روزبه پور دادویه معروف به ابومحمد عبدالله ابن مقفع

(زادهٔ ۱۰۴ در فیروزآباد – درگذشتهٔ ۱۴۲ هجری قمری در بغداد)
مهتری گر به کام شیر در استشو خطر کن ز کام شیر بجوییا بزرگی و عز و نعمت و جاهیا چو مردانت مرگ روباروی

خیام نیشابوری
هیچ حقیقتی در دین نیست
نیکی و بدی که در نهاد بشر استشادی و غمی که در قضا و قدر استبا چرخ مکن حواله کاندر ره عقل  چرخ از تو هزار بار بیچاره‌تر استآرند یکی و دیگری بربایندبر هیچ کسی راز همی نگشایند

خاقانی

هان ای دل عبرت بین از دیده نظر کن هان
قصیده ایوان مدائن مرثیه‌ای بر پادشاهان ایران است که توسط خاقانی هنگام عبور از مداین و دیدن طاق کسری زمان بازگشت از سفر حج سروده , ایوان مدائن ۴۲ بیت دارد

حافظ